در یک رویداد اقلیمی نگرانکننده که توجه جامعه علمی جهان را به خود جلب کرده است، یخچال "هکتوریا" در شبهجزیره شرقی قطب جنوب طی تنها دو ماه در اواخر سال ۲۰۲۲، عقبنشینی بیسابقهای را تجربه کرد. این فروپاشی سریع، که ۸ کیلومتر از طول یخچال را از بین برد، نه تنها رکورد سریعترین فروپاشی یخچال زمینی در دوران مدرن را شکست، بلکه پیامدهای عمیقی برای پیشبینیهای جهانی افزایش سطح دریاها به همراه دارد. این پدیده، اهمیت بازنگری در مدلهای اقلیمی و درک مکانیسمهای غیرمنتظره ذوب یخها را برجسته میسازد.
یخچال هکتوریا: رکورددار جدید فروپاشی زمینی در قطب جنوب
یخچال هکتوریا در منطقه شرقی شبهجزیره قطب جنوب، از نوامبر تا دسامبر ۲۰۲۲، با سرعتی باورنکردنی فروریخت. این یخچال طی تنها دو ماه، حدود هشت کیلومتر (پنج مایل) عقبنشینی کرد، بهطوری که سرعت عقبنشینی آن در برخی روزها به نیم مایل میرسید. این رویداد بیسابقه، آن را به سریعترین نمونه فروپاشی یک یخچال زمینی در تاریخ مدرن تبدیل کرده است. نائومی اوچوات، پژوهشگر پسادکترا در مؤسسه تحقیقات علوم محیطی تعاونی دانشگاه کلرادو بولدر (CIRES)، که رهبری این پژوهش را بر عهده داشت، از مشاهده چنین تخریبی در این مقیاس، شگفتزده شده است. به گفته او، اگر مشاهدات ماهوارهای با فاصله زمانی طولانیتری انجام میشد، ممکن بود از دست رفتن ۲.۵ کیلومتر از جرم یخچال در عرض دو روز، ناشناخته بماند.
مکانیسم علمی فروپاشی سریع یخچال هکتوریا و نقش بستر دریا
بررسیهای علمی نشان میدهد که ساختار بستر زیرین یخچال، عامل اصلی در فروپاشی سریع یخچال هکتوریا بوده است. یک بستر دریایی صاف باعث شد تا این یخچال بهطور موقتی شناور شود و سپس در قالب بلوکهای عظیم یخی فروبریزد. این پدیده که "شکست ناشی از شناوری" (Buoyancy-driven Calving) نام دارد، زمانی رخ میدهد که نیروهای شناوری، تودههای ضخیم یخ را میشکنند و منجر به عقبنشینی ناگهانی جبهه یخچال میشوند.
شواهد این پدیده شامل ثبت شش زمینلرزه یخچالی همزمان با بزرگترین فروپاشیها است که نشاندهنده واژگونی کوههای یخی عظیم در جلوی یخچال است. همچنین، تصاویر ماهوارهای افزایش شش برابری سرعت جریان یخ و کاهش ۸۰ متری ضخامت لایههای یخی باقیمانده در بخشهای آسیبدیده را تأیید میکنند. نکته قابل توجه این است که این فروپاشی بدون وابستگی به آبهای غیرمعمول گرم یا ذوب سطحی رخ داد. در عوض، حذف "یخ سریع" (Fast Ice) – لایهای از یخ فصلی که معمولاً امواج را کاهش داده و یخهای شناور را تثبیت میکند – عامل کلیدی بیثباتی این یخچال بود. این پدیده یادآور فروپاشی یختاق لارسن B در سال ۲۰۰۲ است که منجر به تسریع و نازک شدن یخچالهای اطراف شد.
تهدید افزایش سطح دریا: پیامدهای فروپاشی یخچالهای قطب جنوب برای جهان
اگرچه یخچال هکتوریا در مقایسه با دیگر یخچالهای قطب جنوب نسبتاً کوچک است، اما شرایط زمینشناختی آن در بسیاری از مناطق دیگر این قاره نیز تکرار میشود. وجود بسترهای تخت یا دشتهای یخی (Ice Plains) در زیر بسیاری از خروجیهای بزرگ یخچالهای طبیعی مشاهده شده است. مطالعات دیرینهاقلیمی نشان میدهند که در دورههای گرمتر گذشته زمین، زمانی که خط پایه یخچال (Grounding Line) بر روی بسترهای بسیار صاف قرار میگرفت، نرخ عقبنشینی میتوانست به چند صد متر در روز برسد؛ سرعتی بسیار فراتر از رکوردهای مدرن ثبت شده.
به گفته تد اسکامبوس، دانشمند ارشد CIRES و از نویسندگان این مقاله، "اگر چنین شرایطی در دیگر یخچالهای بزرگتر تکرار شود، افزایش سطح دریا میتواند با سرعتی بسیار بیشتر از پیشبینی مدلهای فعلی رخ دهد." این هشدار بهویژه برای یخجریانهای غرب قطب جنوب که در نزدیکی نقطه بحرانی خود قرار دارند و حاوی مقادیر عظیمی از یخ هستند، اهمیت حیاتی دارد. فروپاشی این یخچالها میتواند به طور قابل توجهی بر جوامع ساحلی در سراسر جهان تأثیر بگذارد.
چالشهای مدلسازی اقلیمی و نقشه راه آینده برای درک فروپاشی یخچالها
مدلهای اقلیمی فعلی عموماً فروپاشی یخچالها را روندی تدریجی در نظر میگیرند. با این حال، یافتههای جدید از فروپاشی یخچال هکتوریا نشان میدهد که این روند میتواند تا ده برابر سریعتر شود، بهویژه زمانی که یخچال به حالت شناوری درآید. بهروزرسانی این مدلها با در نظر گرفتن رویدادهای ناگهانی شناوری و فروپاشی بلوکهای یخی عظیم، میتواند جدول زمانی پیشبینیشده برای افزایش سطح دریا را تا چند دهه تغییر دهد.
پژوهشگران اکنون بر دو پرسش کلیدی تمرکز دارند:
کدام مناطق دیگر در زیر یخهای قطب جنوب دارای بستر صاف و گستردهای هستند که در معرض خطر مشابهی قرار دارند؟ برای یافتن این "زونهای هشدار اولیه"، از دادههای رادار، لرزهنگاری و ارتفاعسنجی ماهوارهای استفاده میشود. تنها چند متر نازک شدن یخ در این مناطق میتواند باعث جدا شدن یخچال از بستر دریا و آغاز فروپاشی سریع شود.
بازگشت یا از بین رفتن یخ دریایی و "ملانژ یخی" (مخلوطی از کوههای یخ و یخ دریا) با چه سرعتی رخ میدهد؟ وجود ملانژ یخی، فشار معکوسی را در جلوی یخچال ایجاد میکند که از فروپاشی سریع آن جلوگیری میکند. در صورت ناپدید شدن این ملانژ، جبهه یخچال میتواند با سرعت بسیار بیشتری از هم بپاشد.
این رویداد به وضوح نشان میدهد که مدلهای یخچال باید شامل عواملی مانند شناوری ناگهانی در دشتهای یخی، واژگونی بلوکهای ضخیم و جهشهای کوتاهمدت در سرعت حرکت باشند. این رویکرد نه اغراقآمیز، بلکه تنها بازتابی واقعبینانه از آنچه واقعاً هنگام "بلند شدن یخچال از بستر" رخ میدهد، خواهد بود. نتایج این مطالعه مهم در نشریه معتبر Nature Geoscience منتشر شده است.
مطالب مرتبط
- حیاتوحش آفریقا با کاهش شدید انرژی زیستی در آستانه فروپاشی قرار دارد
- گرمایش جهانی زمان شکوفایی گلهای آلپی را تغییر میدهد و چرخه طبیعت را دگرگون میسازد
- بزرگترین سرقتهای موزهای تاریخ از لوور تا گاردنر بوستون
- آنتالیا و هتلهای پارکآبی؛ راهنمای انتخاب یک اقامت تفریحی بدون پشیمانی
سلام، من مونا بیات هستم؛ ۲۶ ساله و کارشناس محتوا در مجله اینترنتی سرگرمی طاووس. با علاقه به دنیای سرگرمی و رسانه فعالیت میکنم و تلاش دارم مطالبی تازه، جذاب و متفاوت برای مخاطبان ارائه کنم تا هر روز تجربهای لذتبخش از خواندن خبر و سرگرمی داشته باشند.