اخیراً زمزمه‌هایی نگران‌کننده از ورود نسل جدیدی از مواد روانگردان صنعتی و به خصوص نوع دست‌کاری شده مخدر گل با غلظت‌های بسیار بالاتر و عوارض مخرب‌تر به بازار کشور به گوش می‌رسد. این هشدارها که از سوی مسئولان پلیس مبارزه با مواد مخدر، اعضای هیأت علمی دانشگاه پلیس و کارشناسان پزشکی قانونی مطرح شده، از تغییر ماهیت بازار مواد مخدر و ظهور ترکیباتی با تأثیرات ویرانگر خبر می‌دهد. این مواد که تحت عنوان "روانگردان‌های تقلبی" یا "سنتتیک" شناخته می‌شوند، تهدیدی جدی برای سلامت جامعه، به ویژه نسل جوان به شمار می‌آیند.
مخدر گل و جهش خطرناک در بازار مواد روانگردان صنعتی
رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ در سخنانی تأکید کرده است که مخدر گل با غلظتی تا ۱۰ برابر بیشتر از حالت عادی وارد کشور می‌شود. این پدیده در حالی رخ می‌دهد که هرچند ممکن است روند کلی مصرف برخی مواد مخدر سنتی در سال‌های اخیر با کاهش همراه بوده باشد، اما تبلیغات گسترده مواد روانگردان صنعتی مانند گل و کمیکال در فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای، موجب افزایش تمایل به مصرف این مواد در میان جوانان شده است. این ترکیبات صنعتی نه تنها تقلبی هستند، بلکه به دلیل غلظت بالای ماده مؤثر، تخریب جسمی و روانی شدیدتری را به همراه دارند.
از کانابیس سنتی تا مواد روانگردان صنعتی: تحولی مهلک در ساختار شیمیایی
کارشناسان بر تفاوت ماهوی میان مواد روانگردان سنتی و مواد روانگردان صنعتی تأکید می‌کنند. گیاه شاهدانه (کانابیس ساتیوا) به عنوان معروف‌ترین گیاه دارای ترکیبات روانگردان، حاوی ماده‌ای به نام THC است. میزان THC و در نتیجه اثر روانگردان آن، به غلظت کرک‌ها و سرشاخه گل‌دار گیاه بستگی دارد. اما مشکل اصلی امروز، ظهور کانابینوئیدهای صنعتی است که به هیچ وجه طبیعی نیستند.
کانابینوئیدهای صنعتی شامل ترکیباتی نظیر "کمیکال"، "بنزای" یا "پیکو" می‌شوند که در آزمایشگاه‌ها سنتز شده و معمولاً روی بافت‌های گیاهی اسپری می‌شوند تا به نام "گل" فروخته شوند. این مواد در حقیقت گیاه نیستند و در دسته مواد نوظهور روانگردان (NPS) قرار می‌گیرند. در فرآیندهای صنعتی حتی کنستانتره ماری‌جوانا موسوم به "عسل" یا "کره" با استفاده از گاز بوتان تهیه می‌شود که غلظت THC آن به ۴۰ تا ۸۰ درصد می‌رسد، در حالی که در بافت‌های سنتی دستیابی به چنین غلظتی غیرممکن است. این ترکیبات، به مراتب خطرناک‌تر و قوی‌تر از همتایان طبیعی خود هستند و حتی ممکن است در ویپ‌های مورد استفاده جوانان نیز یافت شوند.
پیامدهای ویرانگر مصرف مواد روانگردان صنعتی: از توهم تا تخریب مغزی
مصرف مواد روانگردان صنعتی به دلیل تأثیر مستقیم بر قسمت ادراکی مغز و غلظت بالای THC، عوارض کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت بسیار خطرناکی دارد:
عوارض کوتاه‌مدت:
توهمات شنیداری و دیداری
خیره شدن به یک نقطه، عدم ثبات رفتاری (شجاعت یا ترس بی‌دلیل)
شادی و غم بی‌مورد، احساس پرواز و عدم تشخیص فاصله
عوارض بلندمدت و شدیدتر:
اختلالات تنفسی و جنسی
مشکلات بینایی، از بین رفتن حافظه
تخریب سلول‌های خاکستری مغز
اختلال جدی در یادگیری و تمرکز (به ویژه در سنین جوانی)
تغییرات در فشار خون، ضربان قلب نامنظم، خشکی دهان، قرمزی چشم، خنده‌های مکرر
بروز رفتارهای ضد اجتماعی و تغییر در اشتها
تتراهیدروکانابینول (THC) و مشتقات آن می‌توانند تا یک ماه پس از مصرف در بافت چربی بدن باقی مانده و به تدریج آزاد شوند که تشخیص و مقابله با آن را دشوارتر می‌کند. همچنین، مصرف بلندمدت این روانگردان‌های صنعتی فرد را به سمت اعتیاد شدید و ولع مصرف سوق داده و حتی او را به سمت مصرف همزمان سایر مواد مخدر مانند شیشه، آمفتامین یا الکل ترغیب می‌کند.
مقابله با تهدید فزاینده مواد روانگردان صنعتی: نیاز به هوشیاری و اقدامات جامع
افزایش شیوع و تنوع مواد روانگردان صنعتی، چالش‌های جدیدی را پیش روی مسئولان و خانواده‌ها قرار داده است. اسامی متعدد و فریبنده‌ای نظیر "علف"، "وید"، "ماری‌جوانا"، "بنگ"، "چرس" و "درگ" که برای این مواد به کار می‌رود، به همراه اشکال مختلف مصرف (گیاه خشک، گلوله شده، خوراکی، ورقه‌های فشرده یا سیگارهای کوچک موسوم به جوینت)، لزوم افزایش آگاهی عمومی را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
برای مقابله با این بحران رو به رشد، نیاز به یک رویکرد جامع و چندوجهی است که شامل موارد زیر می‌شود:
افزایش چشمگیر آگاهی‌بخشی به جوانان و خانواده‌ها درباره خطرات واقعی و عوارض مهلک مواد روانگردان صنعتی و تفاوت آن‌ها با تصورات غلط رایج.
تشدید نظارت و کنترل بر فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای برای جلوگیری از تبلیغات و فروش این مواد.
تقویت آزمایشگاه‌های پزشکی قانونی و افزایش توانمندی در شناسایی و تحلیل ترکیبات شیمیایی جدید و نوظهور.
توسعه و دسترسی آسان به برنامه‌های پیشگیری، درمان و توانبخشی مؤثر برای افراد درگیر با مصرف این مواد.
هوشیاری جامعه و اقدامات قاطع نهادهای مسئول برای حفظ سلامت و آینده کشور در برابر تهدید فزاینده مواد روانگردان صنعتی حیاتی است.
مطالب مرتبط
- جدال لفظی جنجالی فیروز کریمی و مسعود فراستی در برنامه «رس» خبرساز شد
- آلودگی هوای تهران باز هم نفس پایتخت را گرفت؛ مدارس و دانشگاه‌ها مجازی شدند
- پایان تلخ جشن رهایی: قتل دو جوان در پرونده‌ای پیچیده با اتهامات رفیق‌کشی
- فیتومعدن‌کاری سبز: کشف مونازیت در گیاه زنده مسیر استخراج پایدار عناصر خاکی کمیاب را هموار می‌کند
