خبرگزاری مهر – جواد رزاقی‌زاده، مستندساز باسابقه سینمای ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار ما، با رویکردی تحلیلی به مهمترین چالش‌های فراروی صنعت سینمای مستند کشور پرداخت. او که خود کارگردانی مستند تحسین‌شده «آسانسور» را بر عهده داشته، ریشه‌های انگیزشی این اثر را فقدان پدر در دوران کودکی‌اش دانست و بر این نکته تأکید کرد که معضل اکران و توزیع آثار، همچنان مهمترین دغدغه مستندسازان پس از سال‌ها تلاش برای تولید است.
چالش‌های محوری در اکران و توزیع مستند؛ روایت کارگردان «آسانسور»
جواد رزاقی‌زاده به شدت از شرایط کنونی اکران آثار مستند انتقاد کرد. به اعتقاد این مستندساز، بسیاری از فیلم‌های مستند با وجود برخورداری از استانداردهای بالای هنری و محتوایی غنی، هرگز فرصت مواجهه با بدنه اصلی مخاطبان را پیدا نمی‌کنند. این فقدان بستر مناسب برای اکران و توزیع، نه تنها به نادیده گرفته شدن زحمات مستندسازان منجر می‌شود، بلکه چرخه طبیعی درآمدزایی و استمرار فعالیت‌های حرفه‌ای در این حوزه را نیز مختل می‌کند. او خواهان تخصیص سانس‌های منظم و برنامه‌ریزی‌شده در سینماها برای نمایش مستندها، مشابه فیلم‌های داستانی شد تا هم عموم مردم با این گنجینه ارزشمند سینمایی آشنا شوند و هم اقتصاد سینمای مستند توسعه یابد. همچنین، رزاقی‌زاده به دشواری‌های پیش‌تولید، شامل تامین بودجه و اخذ مجوزهای قانونی نیز اشاره کرد که همواره به عنوان موانع جدی بر سر راه مستندسازان قرار دارند.
فلسفه خلاقیت در سینمای مستند؛ نگاه جواد رزاقی‌زاده
این کارگردان با تاکید بر این موضوع که در مسیر فیلمسازی، عشق به آفرینش و لذت بردن از فرآیند تولید اثر، بر هر چالش دیگری ارجحیت دارد، اظهار داشت: "این اشتیاق درونی قادر است بسیاری از مسیرهای به ظاهر مسدود را بگشاید." رزاقی‌زاده از مستندسازان خواست تا با کنار گذاشتن بهانه‌ها و افزایش دانش سینمایی خود، شور و لذت را در قلب فرآیند آفرینش حفظ کنند. او این نگاه را مبنای ورود خود به دنیای ساخت مستندهایی چون «آسانسور» و «شناسنامه» دانست، علیرغم تمامی موانعی که طبیعتاً در این راه وجود داشته است. او همچنین بر لزوم احترام به شعور مخاطب در سینمای مستند تاکید کرد و افزود که یک مستند خوب نباید مخاطب را با توضیحات زائد یا القای مستقیم پیام خسته کند. بلکه وظیفه مستندساز، کشف درام و روایت اثرگذار از دل واقعیت خام و ارائه صادقانه و هنرمندانه حقیقت است، بدون آنکه تحمیلی یا تصنعی باشد.
«آسانسور»؛ مستندی از دل تجربه شخصی و اهمیت حضور پدر
جواد رزاقی‌زاده انگیزه اصلی خود برای ساخت مستند «آسانسور» را تجربه‌ی شخصی از دست دادن پدر در سنین پایین عنوان کرد. این فقدان، او را به درک عمیقی از اهمیت حیاتی و نقش شکل‌دهنده حضور پدر در زندگی فرزند رسانده بود. بنابراین، دغدغه اصلی او در این پروژه، ثبت و مستندسازی گرمای همراهی پدر برای امیرحسین، فرزند محمد صابری (سوژه اصلی فیلم) بود تا این رابطه به شکلی ماندگار ثبت شود.
مستند «آسانسور» حدود دو سال و نیم زمان برد و با چالش‌های منحصر به فردی همراه بود. بزرگترین این چالش‌ها، تولید همزمان فیلم در بستر یک سریال بود که اولویت امکانات و زمان‌بندی را به گروه سریال می‌داد و تیم مستند باید بدون ایجاد کوچکترین تداخل، کار خود را پیش می‌برد. رزاقی‌زاده اما همراهی بی‌دریغ محمد صابری، سوژه اصلی مستند، را بزرگترین موهبت در این مسیر خواند که با صبر و گشاده‌رویی، امکان ورود به حریم خصوصی زندگی‌اش را فراهم آورد و این همکاری صمیمانه، عامل اصلی به ثمر رسیدن این مستند ارزشمند بود. این مستند قرار است در نهمین جشنواره فیلم شهر به نمایش درآید.
راه‌کارهای ارتقای «سینماحقیقت» و جایگاه حرفه‌ای مستندسازان
این مستندساز همچنین با ارائه پیشنهاداتی برای بهبود کیفی «جشنواره سینماحقیقت»، این رویداد را از جایگاه والایی در میان جشنواره‌های سینمای مستند در ایران و منطقه برخوردار دانست، اما تاکید کرد که برای ارتقای آن، نیاز به تغییراتی است. او موارد زیر را برای بهبود پیشنهاد کرد:
تامین بسترهای فنی مناسب اکران: شامل سالن‌های بزرگ با کیفیت پخش مطلوب و زیرساخت‌های لازم برای ارائه شایسته آثار مستندسازان.
تبلیغات محیطی گسترده: استفاده از بیلبوردهای شهری برای جذب مخاطب عام و شناخته‌تر شدن جشنواره.
تخصصی‌تر کردن فرآیند داوری: به عنوان مثال، داوری جایزه بهترین فیلمبرداری توسط فیلمبرداران باتجربه در عرصه مستند، که با دشواری‌ها و ظرافت‌های این حوزه آشنایی کامل دارند.
او همچنین افزود که باید به مستندهای اجتماعی که در موقعیت‌های واقعی و غیرقابل کنترل ساخته می‌شوند، توجه ویژه‌ای شود، حتی اگر فریم‌هایشان از زیبایی‌های مرسوم جشنواره‌ای فاصله داشته باشد، چرا که صمیمیت و واقعیت، جوهره اصلی سینمای مستند است.
رزاقی‌زاده در پایان به پروژه جدید خود اشاره کرد که حلقه پایانی یک سه‌گانه سینمایی است. این فیلم به بررسی تاثیر فیلم‌های اکران‌شده بر فرهنگ عمومی مردم ایران می‌پردازد و به دنبال آن است که چگونه سینما، نگرش‌ها، گفتار و رفتارهای روزمره جامعه را شکل داده است. این اثر پس از مستند «آسانسور» و نمایش تئاتر «شنا خلاف جهت»، آخرین بخش از این سه‌گانه هنری خواهد بود که گامی مهم در تحلیل نقش سینمای مستند در تحولات فرهنگی جامعه محسوب می‌شود.
مطالب مرتبط
- نقد انیمیشن In Your Dreams: رؤیاهای دل‌فریب نتفلیکس در برزخ عمق داستانی گرفتار ماند
- بنیسیو دل تورو به جمع بازیگران پیش‌درآمد یازده یار اوشن می‌پیوندد
- لیام همسورث در فصل چهارم The Witcher گرالت را بازآفرینی می‌کند اما سریال هنوز به اوج بازنمی‌گردد
- مایکل مان «مخمصه ۲» را در ۲۰۲۶ می‌سازد: جزئیات تولید Heat 2
