واریس، این عارضه شایع عروقی که بسیاری از افراد را درگیر می‌کند، می‌تواند فراتر از یک نگرانی زیبایی، به مشکلات جدی‌تری برای سلامت پاها منجر شود. شناخت عوامل خطر و اتخاذ عادات ساده روزمره، نقش کلیدی در پیشگیری و کنترل این بیماری دارد. در ادامه به بررسی جامع واریس، دلایل بروز و راهکارهای عملی برای حفظ سلامت عروق می‌پردازیم.
واریس: شایع‌ترین بیماری عروقی و اهمیت شناخت آن
واریس، که به عنوان شایع‌ترین بیماری عروقی شناخته می‌شود، عمدتاً به شکل برجستگی و پیچ‌خوردگی رگ‌های سطحی در ناحیه پا ظاهر می‌شود. بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک، این بیماری حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از زنان و ۱۵ تا ۲۰ درصد از مردان را در طول عمر تحت تأثیر قرار می‌دهد و شیوع آن با افزایش سن، به‌ویژه پس از ۵۰ سالگی، به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
ریشه اصلی بروز واریس در ناکارآمدی سیستم دریچه‌ای داخل وریدها نهفته است. در شرایط طبیعی، دریچه‌های یک‌طرفه به همراه انقباض عضلات پا، خون را از اندام‌های تحتانی به سمت قلب هدایت می‌کنند. اما هنگامی که این دریچه‌ها آسیب دیده یا عملکردشان مختل شود، جریان خون به عقب برگشته، فشار داخل عروق افزایش یافته و در نتیجه، دیواره رگ‌ها گشاد و پیچ‌خورده می‌شوند که منجر به بروز واریس می‌گردد. اگرچه در نگاه اول ممکن است یک بیماری خوش‌خیم به نظر برسد، عدم درمان به موقع واریس می‌تواند به نارسایی مزمن وریدی و عوارض قابل توجهی منجر شود.
شناسایی عوامل مؤثر در بروز واریس؛ از ژنتیک تا سبک زندگی
عوامل متعددی در مستعد کردن افراد به واریس نقش دارند که شناخت آن‌ها برای پیشگیری حیاتی است:
سابقه خانوادگی و ژنتیک: وجود واریس در یکی از والدین، خطر ابتلای فرزندان را تا دو برابر افزایش می‌دهد.
بارداری: تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون در دوران بارداری، به همراه فشار رحم بزرگ‌شده بر وریدهای لگنی، می‌تواند عامل مهمی در بروز یا تشدید واریس باشد.
چاقی و اضافه وزن: وزن اضافی، فشار بیشتری بر وریدهای پا وارد کرده و عملکرد صحیح دریچه‌ها را مختل می‌کند.
افزایش سن: با بالا رفتن سن، دیواره رگ‌ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و دریچه‌ها ضعیف‌تر می‌شوند.
ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت: مشاغلی که نیازمند ایستادن یا نشستن طولانی هستند (مانند جراحان، معلمان، رانندگان، کارمندان اداری)، جریان خون را کند کرده و فشار وریدی را افزایش می‌دهند.
کم‌تحرکی: فعالیت بدنی ناکافی باعث ضعف عضلات ساق پا می‌شود که در پمپ کردن خون به سمت قلب نقش اساسی دارند.
مصرف داروهای هورمونی: برخی داروهای هورمونی، مانند قرص‌های ضدبارداری، می‌توانند بر سلامت عروق تأثیر بگذارند.
سابقه ترومبوز ورید عمقی (DVT): لخته شدن خون در وریدهای عمقی، می‌تواند به دریچه‌های وریدی آسیب رسانده و زمینه را برای واریس فراهم کند.
نشانه‌های واریس؛ چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
تظاهرات بالینی واریس می‌تواند از برجستگی‌های رگی قابل مشاهده تا علائم آزاردهنده متغیر باشد. بیماران معمولاً از موارد زیر شکایت دارند:
احساس سنگینی و درد مبهم: به‌ویژه پس از ایستادن طولانی‌مدت یا در انتهای روز، این علائم تشدید می‌شوند.
فشار در پاها و گرفتگی عضلات شبانه: در هوای گرم، این احساسات می‌توانند شدت یابند.
خارش، سوزش و تورم مچ پا: برخی بیماران این نشانه‌ها را نیز تجربه می‌کنند.
تغییر رنگ پوست و سفتی بافت: در مراحل پیشرفته‌تر، پوست اطراف رگ‌های واریسی ممکن است تیره و بافت زیرجلدی سفت شود.
زخم‌های وریدی: در موارد شدید، زخم‌هایی در ناحیه داخلی مچ پا به دلیل اختلال مزمن جریان خون پدیدار می‌شوند.
التهاب و لخته در وریدهای سطحی (فلبیت): این عارضه با قرمزی، درد و تورم موضعی همراه است و نیاز به توجه پزشکی دارد.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به خصوص اگر با درد شدید، تورم ناگهانی یا تغییرات پوستی همراه باشد، مراجعه به پزشک متخصص عروق ضروری است.
عادات ساده‌ای که از ابتلا به واریس پیشگیری می‌کنند
خوشبختانه، با اتخاذ چند عادت ساده اما مؤثر در زندگی روزمره، می‌توان تا حد زیادی از بروز واریس پیشگیری کرده یا پیشرفت آن را کند کرد:
فعالیت فیزیکی منظم: پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری به تقویت عضلات ساق پا کمک کرده و جریان خون وریدی را بهبود می‌بخشند. این ورزش‌ها نقش پمپ‌کننده عضلانی را تقویت می‌کنند.
بالا نگه داشتن پاها: هنگام استراحت یا تماشای تلویزیون، پاها را بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا به بازگشت خون به سمت قلب کمک شود. این کار فشار وریدی را کاهش می‌دهد.
پرهیز از ایستادن یا نشستن طولانی: اگر شغل شما نیازمند ثابت ماندن است، هر ۳۰ دقیقه یکبار راه بروید، حرکات کششی انجام دهید یا پاشنه و پنجه پا را به تناوب بالا و پایین بیاورید.
حفظ وزن مناسب: کنترل وزن بدن از وارد آمدن فشار اضافی بر وریدها جلوگیری می‌کند و یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از واریس است.
استفاده از جوراب‌های فشاری: در دوران بارداری یا پس از درمان‌های اولیه، استفاده از جوراب‌های فشاری توصیه می‌شود. این جوراب‌ها با اعمال فشار کنترل‌شده، به حمایت از وریدها و بهبود جریان خون کمک می‌کنند.
رژیم غذایی سالم و هیدراتاسیون: مصرف فیبر کافی برای جلوگیری از یبوست (که می‌تواند فشار شکمی را افزایش دهد) و نوشیدن آب کافی برای حفظ سلامت عمومی عروق اهمیت دارد.
اجتناب از لباس‌های تنگ: لباس‌های تنگ در ناحیه کمر، لگن و ران می‌توانند مانع جریان خون شوند.
رویکردهای نوین در درمان واریس؛ گزینه‌های کمتر تهاجمی
با پیشرفت‌های چشمگیر در علم پزشکی، روش‌های درمانی واریس نیز تحولات زیادی داشته‌اند. امروزه، علاوه بر جراحی‌های باز کلاسیک، گزینه‌های کمتر تهاجمی‌تری نیز در دسترس هستند که دوره نقاهت کوتاه‌تری دارند و با عوارض کمتری همراهند:
لیزردرمانی و رادیوفرکانسی (EVLT/RFA): این روش‌ها با استفاده از گرما، رگ واریسی را از داخل می‌بندند و باعث جذب تدریجی آن می‌شوند.
اسکلروتراپی: تزریق ماده‌ای خاص به داخل رگ‌های واریسی کوچک و متوسط که باعث تحریک و بسته‌شدن آن‌ها می‌شود.
فلبکتومی سرپایی: برداشتن قطعات کوچک از رگ‌های واریسی از طریق برش‌های بسیار کوچک روی پوست.
پیشگیری از واریس و مراقبت از سلامت عروق نه تنها به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند، بلکه از بروز عوارض جدی‌تر نیز جلوگیری می‌نماید. با آگاهی از عوامل خطر و اتخاذ سبک زندگی فعال و سالم، می‌توان گامی مؤثر در جهت داشتن پاهایی سالم و به دور از درد واریس برداشت.
مطالب مرتبط
- سالاد پروتئینی راهکاری موثر برای کاهش وزن و تجربه سیری طولانی‌مدت معرفی شد
- نخستین جراحی رباتیک سکته مغزی از راه دور افق‌های نوین درمان پزشکی را گشود
- پژوهشی جهانی: فضاهای سبز شهری بستری‌های روان‌پزشکی را به طرز چشمگیری کاهش می‌دهد
- تأثیر محله و محیط زندگی بر سلامت مغز و افزایش خطر زوال عقل
