در خانهها، رستورانها و مراکز فستفود، استفاده مجدد از روغن پخت و پز پس از یک بار مصرف، رویهای رایج و اغلب بیخطر تلقی میشود. اما آیا این باور با واقعیتهای علمی و توصیههای بهداشتی همخوانی دارد؟ تحقیقات و نظر متخصصان حوزه سلامت، پرده از خطرات پنهان این عادت غذایی برداشته و زنگ هشداری را برای مصرفکنندگان به صدا درآورده است. این گزارش تحلیلی به بررسی دلایل این ممنوعیت و پیامدهای آن برای سلامت میپردازد.
چرایی رواج استفاده مجدد از روغن پخت و پز
روغن پخت و پز جزئی جداییناپذیر از آشپزخانه و ضروری برای تهیه بسیاری از غذاهای لذیذ، بهویژه سرخکردنیهای عمیق است. پس از هر بار استفاده، مقادیر قابل توجهی روغن باقی میماند که اغلب برای کاهش ضایعات و صرفهجویی در هزینهها، صاف شده و مجدداً مورد استفاده قرار میگیرد. این رویکرد، اگرچه در ظاهر اقتصادی به نظر میرسد، اما از دیدگاه علمی و بهداشتی با ملاحظات جدی همراه است و خطراتی را برای سلامت به همراه دارد که نباید نادیده گرفته شوند.
پیامدهای شیمیایی و خطرات نهفته در روغنهای مصرفشده
کارشناسان بهداشت تأکید میکنند که گرم کردن و استفاده مکرر از یک روغن در فرآیند آشپزی، زمینهساز بروز مشکلات جدی برای سلامت است. دمای بالای مکرر، منجر به تخریب شیمیایی روغن شده و فرآیندهایی نظیر اکسیداسیون، پلیمریزاسیون و تشکیل ترکیبات سمی را تسریع میکند. این ترکیبات شامل آلدهیدها، چربیهای ترانس و رادیکالهای آزاد هستند که با هر بار استفاده مجدد از روغن، انباشتگی آنها افزایش یافته و پتانسیل آسیبرسانی به سلولها، اندامها و سلامت عمومی بدن را دارا میشوند. انباشت این مواد سمی میتواند عواقب جبرانناپذیری برای سلامتی انسان داشته باشد.
تأثیر استفاده مکرر از روغن بر سلامت بدن؛ از قلب تا مغز
تحقیقات علمی نیز مهر تأییدی بر این خطرات میزنند. نتایج مطالعات منتشر شده در مجله "تغذیه و متابولیسم" نشان میدهد که روغنهای مجدداً گرم شده با افزایش استرس اکسیداتیو و نشانگرهای التهابی در بدن مرتبط هستند. در یک مطالعه روی موشها، مصرف طولانیمدت روغنهای بازگرمشده، تخریب عصبی را تسریع کرده و نشانگرهای سلامت مغز را به دلیل تجمع مواد سمی، رو به وخامت نشان داده است.
این خطرات برای انسان نیز پیامدهای جدی دارد و میتواند به طیف وسیعی از بیماریها منجر شود:
مشکلات قلبی و عروقی: عدم تعادل در سطح کلسترول، افزایش خطر بیماریهای قلبی ناشی از انباشت چربیهای ترانس و اکسیداسیون.
آسیبهای کبدی و فشار خون بالا: تأثیر منفی بر عملکرد اندامهای حیاتی بدن و سیستم تنظیم فشار خون.
بیماریهای نورودژنراتیو: مانند آلزایمر، به دلیل آسیب به سلولهای مغزی ناشی از رادیکالهای آزاد و ترکیبات سمی.
افزایش خطر ابتلا به سرطان: از جمله سرطان سینه و روده بزرگ، که یافتههای "مجله بینالمللی سرطان" درباره روغنهای سرخکردنی مکرر نیز بر این امر صحه میگذارد.
توصیههای کلیدی برای استفاده ایمنتر از روغن آشپزی
با توجه به خطرات استفاده مکرر از روغن، رعایت نکات زیر برای حفظ سلامت ضروری است:
محدودیت استفاده: استفاده مجدد از روغن را حداکثر به ۲ تا ۳ بار محدود کنید. گرم کردن بیشتر روغن باعث میشود که آستانههای ایمن برای پراکسید و اسیدیته فراتر رود.
فیلتراسیون صحیح: پس از خنک شدن کامل روغن، آن را از طریق پارچه توری یا فیلتر مناسب صاف کنید تا ذرات غذایی که فرآیند فساد را تسریع میکنند، حذف شوند.
نگهداری اصولی: روغن صافشده را در ظروف شیشهای دربسته، دور از نور مستقیم و گرما نگهداری کنید تا از اکسیداسیون بیشتر جلوگیری شود.
نشانههای فساد: در صورت مشاهده تغییر رنگ به سمت تیرگی، غلیظ شدن، کف کردن زیاد، ایجاد دود در دمای پایینتر از حد معمول یا بوی نامطبوع و فساد، روغن را فوراً دور بریزید.
انتخاب روغن مناسب: روغنهایی با نقطه دود بالا و حاوی آنتیاکسیدانها مانند روغن بادام زمینی فشرده سرد یا روغن خردل را انتخاب کنید که پایداری بیشتری در برابر حرارت دارند و برای استفاده در آشپزیهای با دمای بالا مناسبتر هستند.
پرهیز از مخلوط کردن: از سرخ کردن غذاهای مختلف مانند ماهی و سیبزمینی در یک روغن و نیز سرخ کردن با حرارت بسیار بالا اجتناب کنید، زیرا این کار میتواند روند تخریب روغن را سرعت بخشد.
در نهایت، اگرچه وسوسه صرفهجویی و جلوگیری از اسراف در آشپزخانه امری طبیعی است، اما سلامت فردی و خانوادگی بر هر ملاحظه اقتصادی دیگری ارجحیت دارد. با آگاهی از خطرات استفاده مکرر از روغن و به کارگیری توصیههای بهداشتی، میتوان گامی مؤثر در جهت ارتقای سبک زندگی سالم برداشت.
مطالب مرتبط
- فریب مرد متأهل، زندگی دختر جوان را ویران کرد؛ پلیس پیگیر پرونده فریبکاری عاطفی است
- اولین عکس تونل کندوان، گواهی بر تاریخسازی بزرگراه چالوس در ۹۰ سال پیش است.
- سسهای اردهای طعم غذاها را دگرگون میکنند؛ ۶ دستور پخت رژیمی و بینظیر برای آشپزی خلاقانه
- جدال لفظی جنجالی فیروز کریمی و مسعود فراستی در برنامه «رس» خبرساز شد
سلام، من مونا بیات هستم؛ ۲۶ ساله و کارشناس محتوا در مجله اینترنتی سرگرمی طاووس. با علاقه به دنیای سرگرمی و رسانه فعالیت میکنم و تلاش دارم مطالبی تازه، جذاب و متفاوت برای مخاطبان ارائه کنم تا هر روز تجربهای لذتبخش از خواندن خبر و سرگرمی داشته باشند.