کاوشهای اخیر باستانشناسی در انگلستان پرده از رازی تاریخی برداشته که نه تنها درک ما از انسانهای نخستین را متحول میکند، بلکه یکی از مهمترین نقاط عطف تکنولوژیک در تاریخ بشریت، یعنی کنترل آتش، را به ۴۰۰ هزار سال پیش بازمیگرداند. این کشف بیسابقه، نه تنها مرزهای دانش ما را جابهجا میکند، بلکه نقش حیاتی نئاندرتالها را در این پیشرفت اساسی برجستهتر میسازد.
تکامل انسان؛ نقطه عطف کنترل آتش
فراتر از دستاوردهای فناورانه عصر مدرن مانند هوش مصنوعی یا اینترنت، کارشناسان کنترل و تسلط بر آتش را یکی از حیاتیترین نوآوریهای تاریخ بشر میدانند. این مهارت انقلابی، به اجداد ما امنیت میبخشید، امکان پخت غذا و افزایش ارزش غذایی آن را فراهم میکرد، و با ایجاد فضایی گرم و روشن، زمینهای برای گردهماییهای اجتماعی و تقویت پیوندهای گروهی فراهم میآورد. این نه تنها امکان پختوپز و گرمایش را فراهم آورد، بلکه با ایجاد فضایی برای گردهماییهای شبانه، به تقویت پیوندهای اجتماعی و تبادل دانش کمک شایانی کرد. از سوی دیگر، توانایی کنترل آتش، دفاع در برابر حیوانات وحشی را تسهیل بخشید و امکان سکونت در مناطق سردسیر را فراهم آورد، عواملی که همگی در مسیر تکامل انسان نقشی اساسی ایفا کردند.
کشف بیسابقه؛ شواهد ۴۰۰ هزار ساله کنترل آتش در بارنهام
اکنون، باستانشناسان معتقدند که قدیمیترین شواهد قطعی از کنترل آتش توسط انسانهای نخستین را کشف کردهاند. این شواهد که حدود ۴۰۰ هزار سال قدمت دارند، در میدانی نزدیک روستای بارنهام در سافک، انگلستان، توسط یک گروه پژوهشی به سرپرستی موزه بریتانیا کشف شدهاند. در قلب این منطقه، لکهای از خاک یافت شد که بارها تحت حرارت شدید قرار گرفته بود. آزمایشهای ژئوشیمیایی نشان داد که این بخش چندین مرتبه تا دمای بیش از ۷۰۰ درجه سانتیگراد گرم شده است. این یافته به شدت نشان میدهد که این مکان نه نتیجه یک آتشسوزی طبیعی، بلکه یک آتشدان یا اجاق کمپ بوده که انسانها در چندین نوبت از آن استفاده کردهاند.
برای اثبات این فرضیه، پژوهشگران چندین ابزار سنگی را کشف کردند که در اثر حرارت ترک خورده و آسیب دیده بودند. افزون بر این، دو قطعه پیریت آهنی (معروف به «طلای احمقها») در محل پیدا شد. این کانی، که در منطقه محلی نادر است، وقتی با سنگ چخماق ضربه میخورد جرقه تولید میکند. پژوهشگران احتمال میدهند که این کانیها به طور فعال به محل آورده شدهاند تا برای ساخت آتش مورد استفاده قرار گیرند و نشانهای واضح از دانش انسانهای نخستین در ایجاد شعلههای پایدار است.
<p align="center">
<br>
<em>تصویر: یک قطعه کوچک پیریت آهنی، کشف شده در بارنهام که نشان از دانش انسانهای نخستین در ایجاد آتش دارد.</em>
</p>
نئاندرتالها؛ پیشگامان کنترل آتش و مهارتهای باستانی
این کشف از آن رو شگفتانگیز است که در آن دوره زمانی، گونه هومو ساپینس (انسان مدرن) هنوز به این بخش از جهان نرسیده بود. این بدان معناست که این آتشدانها توسط گونهای دیگر از انسانهای نخستین، یعنی نئاندرتالها، برافروخته شدهاند. پروفسور کریس استرینجِر از موزه تاریخ طبیعی لندن تأکید میکند: "افرادی که ۴۰۰ هزار سال پیش در بارنهام آتش درست کردند، با توجه به شکلشناسی فسیلهای همعصر از سوانسکامب در کنت و آتاپورکا در اسپانیا که حتی DNA اولیه نئاندرتال را حفظ کردهاند، احتمالاً نئاندرتالهای اولیه بودهاند."
یافتههای اخیر در سالهای متمادی تصویر ما از نئاندرتالها را از موجوداتی بدوی به گونهای با هوش شناختی بالا، فرهنگ پیچیده و حتی عمق احساسی تغییر داده است. این یافته جدید، به وضوح نشان میدهد که نئاندرتالها تواناییهای تکنولوژیکی قابل توجهی داشتهاند. پروفسور نیک اَشتون، متصدی مجموعههای پارینهسنگی در موزه بریتانیا، اظهار داشت: "باورنکردنی است که برخی از قدیمیترین گروههای نئاندرتال از خواص چخماق، پیریت و مواد آتشزنه در چنین دورهای آگاه بودهاند." این آگاهی نه تنها مهارت آنها را در استفاده از منابع طبیعی برای بقا نشان میدهد، بلکه بینش عمیقی نسبت به تواناییهای شناختی آنها در دوران پارینهسنگی ارائه میدهد.
تغییر تاریخ؛ چگونه این کشف درک ما از انسانهای نخستین را متحول میکند؟
این یافتهها به طور جدی جدول زمانی پذیرفتهشده استفاده انسان از آتش را به چالش میکشند. در حالی که استخوانهای سوخته و مواد زغالزده در آفریقا نشان میدهند که نیاکان انسان بیش از یک میلیون سال پیش از قدرت آتش طبیعی استفاده میکردهاند، شواهد قطعی از ساخت پیچیده آتش پیش از این تنها حدود ۵۰ هزار سال قدمت داشت. دکتر راب دیویس، نویسنده اصلی این پژوهش، میگوید: "پیامدهای این یافتهها بسیار بزرگ است. توانایی ایجاد و کنترل آتش یکی از مهمترین نقاط عطف در تاریخ انسان است که فواید عملی و اجتماعی داشته و مسیر تکامل انسان را تغییر داده است." او میافزاید: "این کشف استثنایی، این نقطه عطف را حدود ۳۵۰ هزار سال عقب میبرد و دیدگاه ما را نسبت به تواناییهای انسانهای نخستین و به ویژه نئاندرتالها به شدت تغییر میدهد." این پیشرفت نه تنها یک دستاورد فناورانه بود، بلکه زمینهساز تحولات فرهنگی و اجتماعی بیشماری در جوامع اولیه انسانی شد.
مطالب مرتبط
- Ciel Dubai Marina: بلندترین هتل جهان در دبی با تلفیقی از تجمل و نوآوری افتتاح شد
- ترکیه چگونه از قلب تمدنهای باستان به قطب گردشگری جهانی تبدیل شد؟
- گزارش اکسپدیا: تنوع بیسابقه مقاصد سفر زمستانی مسافران امارات در ۲۰۲۵-۲۰۲۶
- ترکیه چگونه از قلب تمدنهای باستان به قطب گردشگری جهانی تبدیل شد؟
سلام، من مونا بیات هستم؛ ۲۶ ساله و کارشناس محتوا در مجله اینترنتی سرگرمی طاووس. با علاقه به دنیای سرگرمی و رسانه فعالیت میکنم و تلاش دارم مطالبی تازه، جذاب و متفاوت برای مخاطبان ارائه کنم تا هر روز تجربهای لذتبخش از خواندن خبر و سرگرمی داشته باشند.